… وَ ما یَمْنَعُکَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعیشَ حَمیدا وَ تَموتَ سَعیدا و اِنّما بُعِثْتُ عَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛(مجمع الزوائد، ج ۸ ، ص ۲۳ )
چه چیزى مانع توست که زندگى پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا که من براى کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شدهام .
« ۲ » پیامبر صلىاللهعلیهوآله:
اَحَبُّکُمْ اِلَى اللّهِ اَحْسَنُکُمْ اَخْلاقا؛(مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۷ .)
محبوبترین شما در نزد خدا، خوش اخلاقترین شماست .
« ۳ » امام صادق علیه السلام:
اِنَّ مِمّا یُزَیِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَهُ فیما بَیْنَ النّاسِ؛(مشکاه الأنوار، ص ۴۲۲.)
خوش اخلاقى در بین مردم، زینت اسلام است .
« ۴ » امام على علیه السلام:
عَوِّدْ اُذُنـَکَ حُسْنَ الاِْسْتِماعِ وَ لا تُصغِ اِلى ما لا یَزیدُ فى صَلاحِکَ استِماعُهُ فَاِنَّ ذلِکَ یُصدِئُ الْقُلوبَ وَ یوجِبُ الْمَذامَّ؛(غررالحکم، ح ۶۲۳۴ . )
گوش خود را به شنیدن خوبىها عادت بده و به آنچه که به صلاح و درستى تو نمىافزاید گوش مسپار، زیرا این کار، دلها را زنگار مىزند و موجب سرزنش مىشود .
« ۵ » امام صادق علیه السلام:
اَلا اُحَدِّثُکَ بِمَکارِمِ الاَْخْلاقِ؟ الصَّفْحُ عَنِ النّاسِ وَ مُواساهُ الرَّجُلِ اَخاهُ فى مالِهِ وَ ذِکْرُ اللّهِ کَثیرا؛(معانى الأخبار، ص ۱۹۱، ح ۲. )
آیا به شما بگویم که مکارم اخلاق چیست؟ گذشت کردن از مردم، کمک مالى به برادر (دینى) خود و بسیار به یاد خدا بودن .
« ۶ » امام على علیه السلام:
عَوِّدْ نَفْسَکَ الْجَمیلَ فَبِاعْتیادِکَ اِیّاهُ یَعودُ لَذیذا؛(شرحنهج البلاغه، ابن ابىالحدید، ج۲۰، ص۲۶۶، ح۹۲. )
خودت را به کارهاى زیبا عادت بده که اگر به آنها عادت کنى، برایت لذت بخش مىشوند .
« ۷ » امام على علیه السلام:
ما اَصْعَبَ اِکْتِسابَ الْفَضائِلِ وَ اَیْسَرَ اِتْلافَها؛(شرحنهجالبلاغه، ابن ابى الحدید، ج۲۰، ص ۲۵۹، ح۳۸.)
فضائل اخلاقى و صفات پسندیده چه به سختى به دست مىآیند و چه آسان از دست مىروند .
« ۸ » امام سجاد علیه السلام:
قُلْتُ لِعَلىِّ بْنِ الْحُسَینِ علیهالسلام اَخْبِرنىِ بِجَمیعِ شَرایِـعِ الّدینِ، قالَ علیهالسلام : قَوْلُ الْحَقِّ وَ الْحُکْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ؛(خصال، ص ۱۱۳، ح ۹۰. )
به امام سجّاد علیهالسلام عرض کردم: مرا از تمام دستورهاى دین آگاه کنید، امام علیه السلام فرمودند: حقگویى، قضاوت عادلانه و وفاى به عهد .
« ۹ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
اَلا اُنَـبِّـئُـکُمْ بِخیارِکُمْ؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللّهِ. قالَ اَحاسِنُـکُم اَخْلاقا اَ لْمُوَطِّـئُونَ اَکْنافا، اَ لَّذینَ یَأْلِفونَ وَ یُؤْلَفونَ ؛(بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۶. )
آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا. حضرت فرمودند: خوش اخلاقترین شما، آنان که نرمخو و بىآزارند، با دیگران انس مىگیرند و از دیگران انس و الفت مىپذیرند .
« ۱۰ » امام على علیه السلام:
رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاَْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛(غررالحکم، ح ۵۲۶۷. )
بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است.
« ۱۱ » امام صادق علیه السلام:
مَنْ اَحْسَنَ خُلْقَهُ اَحَبَّهُ الاَْخْیارُ وَ جانَبَهُ الفُجّارُ؛(مستدرک الوسائل، ج ۸ ، ص ۴۴۹. )
انسان خوش اخلاق، از دوستى مردمان خوب برخوردار است و از تعرّض آدمهاى نابکار در امان است .
« ۱۲ » امام صادق علیه السلام:
وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَکارِمِ الاَْخْلاقِ: اَلْعَفْوُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلَهُ مَنْ قَطَعَکَ وَ اِعْطاءُ مَنْ حَرَمَکَ وَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ لَوْ عَلى نَفْسِکَ؛(معانى الأخبار، ص ۱۹۱، ح ۱. )
درباره مکارم اخلاق سؤال شد، فرمودند : گذشت از کسى که به تو ظلم کرده، رابطه با کسى که با تو قطع رابطه کرده، عطا به آن کس که از تو دریغ داشته است و گفتن حق اگر چه بر ضد خودت باشد
« ۱۳ » امام حسن عسکرى علیه السلام:
کَفاکَ اَدَبا تَجَـنُّـبُکَ ما تَـکْرَهُ مِنْ غَیْرِکَ؛(بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۷. )
براى ادب تو همین بس که آنچه را از دیگران نمىپسندى، از آن دورى کنى.
« ۱۴ » امام حسین علیه السلام:
لا تَقولَنَّ فى اَخیکَ المُؤْمِنِ اِذا تَوارى عَنْکَ اِلاّ ما تُحِبُّ اَنْ یَقولَ فیکَ اِذا تَوارَیْتَ عَنْهُ؛(بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۱۲۷. )
وقتى که برادر دینىات از تو جدا شد، سخنى پشت سر او نگو، مگر این که دوست دارى او در پشت سر تو آن را بگوید .
« ۱۵ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
ثَلاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فیهِ فَلَیْسَ مِنّى وَ لا مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ. قیلَ: یا رَسولَ اللّهِ، وَ ما هُنَّ؟ قالَ: حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ وَ حُسْنُ خُلْقٍ یَعیشُ بِهِ فِى النّاسِ وَ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ؛(خصال، ص ۱۴۵، ح ۱۷۲. )
سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خداى عزّوجلّ. عرض شد: اى رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردبارى که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگى کند و پارسایى که او را از نافرمانى خدا باز دارد.
« ۱۶ » امام صادق علیه السلام:
اِنَّ لاَِهْلِ الْجَنَّهِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطیفٌ وَ قَلْبٌ رَحیمٌ وَ یَدٌ مُعْطیَهٌ؛(مجموعه ورام، ج ۲، ص ۹۱. )
بهشتىها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.
«۱۷» پیامبر صلى الله علیه وآله:
اَبَى اللّهُ لِصاحِبِ الْخُلْقِ السَّیِّىءِ بِالتَّوبَهِ. فَقیلَ: یا رَسول اللّهِ، وَ کَیْفَ ذلِکَ؟ قالَ: لاَِنـَّهُ اِذا تابَ مِنْ ذَنـْبٍ وَقَعَ فى اَعْظَمَ مِنَ الذَّنـْبِ الّذى تابَ مِنْهُ؛(بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۹۹، ح ۱۲. )
خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمىپذیرد. عرض شد: اى رسول خدا، چرا؟ فرمودند: چون هرگاه از گناهى توبه کند در ورطه گناهى بدتر از آن که توبه کرده است مىافتد.
« ۱۸ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
لا تَـکُنْ عَیّابا وَ لا مَدّاحا وَ لا طَعّانا وَ لا مُماریا؛(مکارم الاخلاق، ص ۴۶۷.)
نه عیبجو باش و نه ثناگو، نه زخمزبان زن و نه مجادله گر .
« ۱۹ » امام على علیه السلام:
فى سَعَهِ الاَْخْلاقِ کُنوزُ الاَْرْزاقِ؛(کافى، ج ۸ ، ص ۲۳. )
گنجهاى روزى در وسعت اخلاق نهفته است .
« ۲۰ » امام على علیه السلام:
مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ؛(غررالحکم، ح ۸۰۲۳.)
هر کس بد اخلاق باشد، روزىاش تنگ مىشود .
« ۲۱ » امام صادق علیه السلام:
لا عَیْشَ اَهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ؛(علل الشرایع، ج ۲، ص ۵۵۹.)
هیچ زندگى گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست .
« ۲۲ » امام على علیه السلام:
اَلسَّیِّئُ الْخُلُقِ کَثیرُ الطَّیْشِ مُنَغَّصُ الْعَیْشِ؛(غررالحکم، ح ۱۶۰۴ . )
آدم بد اخلاق بسیار خطا مىکند و زندگىاش تلخ مىشود .
« ۲۳ »امام سجاد علیه السلام:
اَللّهُمَّ لا تَدَعْ خَصْلَهً تُعابُ منّى اِلاّ اَصْلَحْتَها وَ لا عائِبَهً اُوَنَّبُ بِها اِلاّ حَسَّنْتَها وَ لا اُکْرومَهً فىَّ ناقِصَهً اِلاّ اَتـْمَمْتَها ؛(صحیفه سجادیه، از دعاى ۲۰. )
خدایا هیچ صفتى که بر من عیب شمرده شود وامگذار مگر آن که اصلاحش فرمایى و هیچ صفت نکوهیدهاى را بجاى مگذار مگر آن که آن را نکوسازى و مرا در هیچ خصلت پسندیده ناتمامى فرو مگذار مگر آن که کاملش گردانى .
« ۲۴ » امام صادق علیه السلام:
قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ: یا بُنَىَّ ایّاکَ وَ الضَّجَرَ وَ سوءَ الْخُلْقِ وَ قِلَّهَ الصَّبْرِ فَلا یَسْتَقیمُ عَلى هذِهِ الْخِصالِ صاحِبٌ وَ اَ لْزِمْ نَفْسَکَ التُّؤَدَهَ فى اُمورِکَ وَ صَبِّرْ عَلى مَؤوناتِ الاِْخْوانِ نَفْسَکَ وَ حَسِّنْ مَعَ جَمیعِ النّاسِ خُلْقَکَ؛(قصص الأنبیاء، ص ۱۹۸، ح ۲۴۵. )
لقمان به فرزندش فرمود : فرزندم! از بىحوصلگى و بد اخلاقى و بىتابى دورى کن که هیچ دوستى تحمل این خصلتها را ندارد. در کارهایت آرام و بردبار، در تحمّل زحمات برادران صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش.
« ۲۵ » امام على علیه السلام:
رُبَّ عَزیزٍ اَذَ لَّهُ خُلْقُهُ وَ ذَلیلٍ اَعَزَّهُ خُلْقُهُ؛(بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۹ )
چه بسا عزیزى که اخلاق بدش او را ذلیل و چه بسا ذلیلى که اخلاق خوبش او را عزیز کرد .
« ۲۶ » امام على علیه السلام:
حَسِّنْ خُلْقَکَ یُخَفِّفِ اللّهُ حِسابَکَ؛(امالى صدوق، ص ۲۷۸ )
اخلاقت را خوب کن تا خداوند حسابت را آسان گرداند .
« ۲۷ » امام على علیه السلام:
اِذا حَسُنَ الْخُلْقُ لَطُفَ النُّطْقُ؛(غررالحکم، ح ۴۰۵۲ . )
با اخلاق نیکو، گفتار نرم مىشود .
« ۲۸ » امام على علیه السلام:
حُسْنُ الْخُلْقِ فى ثَلاثٍ: اِجْتِنابُ الْمَحارِمِ وَ طَـلَبُ الْحَلالِ وَ التَّـوَسُّعُ عَلَى الْعِیالِ؛(بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۴، ح ۶۳. )
خوش اخلاقى در سه چیز است: دورى کردن از حرام، طلب حلال و فراهم آوردن آسایش و رفاه براى خانواده .
« ۲۹ » امام صادق علیه السلام:
اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالى خَصَّ رَسولَ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله بِمَکارِمِ الاَْخْلاقِ، فَامْتَحِنوا اَنـْفُسَکُمْ، فَاِنْ کانَتْ فیکُمْ فَاحْمَدُوا اللّهَ عَزَّوَجَلَ وَ ارْغَبوا اِلَیْهِ فِى الزّیادَهِ مِنْها. فَذَکَرَها عَشَرَهً: الیَقینُ وَ القَناعَهُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّکْرُ وَ الْحِلْمُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ السَّخاءُ وَ الْغَیْرَهُ وَ الشَّجاعَهُ وَ الْمُروءَهُ؛(امالى صدوق، ص ۲۹۰. )
خداى تبارک و تعالى، رسول خدا صلىاللهعلیهوآله را به مکارم اخلاق، مخصوص گردانید. پس شما نیز خود را بیازمایید، اگر این صفات در شما بود خداى عزّوجل را سپاس گویید و از خدا این مکارم را بیشتر بخواهید. سپس آن ده صفت را برشمردند: یقین، قناعت، صبر، شکر، بردبارى، خوشاخلاقى، بخشندگى، غیرت، شجاعت و جوانمردى .
« ۳۰ » امام على علیه السلام:
عَوِّدْ نَفْسَکَ حُسْنَ النِّیَّهِ وَ جَمیلَ الْمَقْصَدِ، تُدْرِکْ فى مَباغیکَ النَّجاحَ؛(غررالحکم، ح ۶۲۳. )
خودت را به داشتن نیّت خوب و مقصد زیبا عادت ده، تا در خواستههایت موفق شوى .
« ۳۱ » امام على علیه السلام:
عَوِّدْ لِسانَکَ لینَ الْکَلامِ وَ بَذْلَ السَّلامِ، یَکْثُرْ مُحِبّوکَ وَ یَقِلَّ مُبْغِضوکَ؛(غررالحکم، ح ۶۲۳۱ )
زبان خود را به نرمگویى و سلام کردن عادت ده، تا دوستانت زیاد و دشمنانت کم شوند .
« ۳۲ » امام على علیه السلام:
تِسْعَهُ اَشْیاءَ قَبیحهٌ وَ هِىَ مِنْ تِسْعَهِ اَنـْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَیْرِهِمْ: ضیقُ الذَّرْعِ مِنَ الْـمُلوکِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنیاءِ وَ سُرْعَهُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْکُهولِ وَ الْقَطیعَهُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْکِذْبُ مِنَ الْـقُضاهِ وَ الزَّمانَهُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِى السُّلْطانِ؛(دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۸۳ .)
نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشتتر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایى حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیمارى کهنه از پزشکان؛ بدزبانى از زنان و سختگیرى و ستمگرى از سلاطین.
« ۳۳ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَهُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛(نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶. )
عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر .
« ۳۴ » امام على علیه السلام:
اَلْکَریمُ یَرى مَکارِمَ اَفْعالِهِ دَیْنا عَلَیْهِ یَقْضیهِ، اَللَّئیمُ یَرى سَوالِفَ اِحْسانِهِ دَیْنا لَهُ یَقْتَضیهِ ؛(غررالحکم، ح ۲۰۳۱ و ۲۰۳۲ .)
بزرگوار، نیکوکارىهاى خود را بدهى به گردن خود مىداند که باید بپردازد و فرومایه، احسانهاى گذشته خود را بدهى به گردن دیگران مىداند که باید پس بگیرد.
« ۳۵ » امام على علیه السلام:
اِذا کانَ فى رَجُلٍ خَلَّهٌ رائِقَهٌ فَانْتَظِروا اَخَواتِها؛(نهج البلاغه، حکمت ۴۴۵ . )
اگر در وجود کسى خصلتى پسندیده باشد، انتظار خصلتهاى پسندیده دیگرى را نیز در او داشته باشید .
« ۳۶ » امام صادق علیه السلام:
ایّاکَ وَ خَصْلَتَینِ: اَلضَّجَرَ وَ الْکَسَلَ، فَاِنَّکَ اِنْ ضَجِرْتَ لَمْ تَصْبِرْ عَلى حَقٍّ وَ اِنْ کَسِلْتَ لَمْ تُؤَدِّ حَقّا؛(امالى صدوق، ص ۶۳۶. )
از دو خصلت بپرهیز: بىحوصلگى و تنبلى، زیرا اگر کمحوصله باشى بر حق شکیبایى نکنى و اگر سست و تنبل باشى حقّى را ادا نکنى .
« ۳۷ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
اِنَّما تَفْسیرُ حُسْنِ الْخُلْقِ: ما اَصابَ الدُّنْیا یَرْضى وَ اِنْ لَمْ یُصِبْهُ لَمْ یَسْخَطْ؛(کنزالعمّال، ح ۵۲۲۹ . )
تفسیر خوش اخلاقى این است که اگر دنیا به انسان رو کرد، راضى و خشنود باشد و اگر رو نکرد خشمگین و ناراحت نشود .
« ۳۸ » پیامبر صلى الله علیه وآله:
اَوَّلُ ما یوضَعُ فى میزانِ الْعَبْدِ یَوْمَ الْقیامَهِ حُسْنُ خُلْقِهِ؛(قرب الإسناد، ص ۴۶، ح ۱۴۹. )
نخستین چیزى که روز قیامت در ترازوى اعمال بنده گذاشته مىشود، اخلاق خوب اوست .
« ۳۹ » امام على علیه السلام:
مَنْ ساءَ خُلْقُهُ مَلَّهُ اَهْلُهُ؛(تحف العقول، ص ۲۱۴ . )
هر کس بد اخلاق باشد، خانواده اش از او دلتنگ و خسته مىشوند .
« ۴۰ » امام على علیه السلام:
اَلنُّصْحُ بَیْنَ الْمَلاَء تَقْریعٌ؛(شرحنهجالبلاغه،ابنابىالحدید، ج۲۰،ص۳۴۱،ح۹۰۸)
نصیحت کردن در حضور دیگران، خُرد کردن شخصیت است .
نویسنده : مازیار | بازدید : بار |
برچسب : پسندیده, نویسنده : saeedisch بازدید : 187